Δεν χρησιμοποιώ πολύ τις διάφορες πλατφόρμες και το Reddit είναι εκείνη που έχω επισκεφθεί λιγότερο απ’ όλες. Παλιότερα είχα ανοίξει έναν λογαριασμό για να διαβάσω κάποια θέματα, αλλά έχει περάσει τόσος καιρός που το είχα ξεχάσει. Έτσι, πριν λίγες μέρες, καθώς κοιτούσα κάποια άρθρα για τη Βόρεια Κορέα, σκέφτηκα: μα γιατί τόσος κόσμος έχει αυτή την άγνοια; Γιατί δεν ψάχνουν λίγο την αλήθεια;

Ψάχνοντας όμως κι εγώ να βρω κάποιες μαρτυρίες για τη χώρα, συνειδητοποίησα ότι το πρόβλημα δεν είναι πως ο κόσμος δεν ψάχνει, αλλά ότι δεν υπάρχει σωστή πληροφόρηση. Κάθε πληροφορία φτάνει στον αναγνώστη παραμορφωμένη, με σκοπό να χρησιμοποιηθεί πολιτικά, και από τις δύο πλευρές. Και έτσι, ενώ το κοινό βομβαρδίζεται με «σπάνιες εικόνες από τη χώρα» ή «σπάνιες πληροφορίες» (αυτό το rare glimpse που διαβάζω στα αγγλικά άρθρα πλέον με κάνει να γελάω), το μόνο που γίνεται τελικά είναι να αναπαράγει ο καθένας ό,τι νομίζει ότι θα τραβήξει θέαση.

Σκέφτηκα λοιπόν, μιας και ήμουν και σε διακοπές και είχα χρόνο, να κάνω μια ανάρτηση και να προσκαλέσω τον κόσμο να μου κάνει ερωτήσεις, ώστε να δώσω όσο γίνεται μια πιο αντικειμενική εικόνα, βασισμένη σε προσωπικό βίωμα. Ειλικρινά, δεν περίμενα ότι θα διαβαστεί πολύ. Κι όμως, ξαφνικά η ανάρτηση αυτή ξεπέρασε τις 350.000 θεάσεις, είχε πάνω από 600 σχόλια και βρέθηκα για σχεδόν μια εβδομάδα να απαντώ καθημερινά σε σχόλια, τουλάχιστον τη μισή μέρα.

Η έκπληξή μου ήταν μεγάλη, όμως μου έδειξε αυτό που πάντα ήξερα: ο κόσμος δεν ενδιαφέρεται μόνο για την πολιτική ή την προπαγάνδα, αλλά κυρίως για την καθημερινή ζωή. Θέλει να μάθει αυθεντική πληροφόρηση και έχει κουραστεί από τους μεγάλους τίτλους, την πολιτική και τα clickbaits. Οι εκατοντάδες ερωτήσεις που έλαβα αφορούσαν το πώς είναι να ζεις εκεί, πώς τα βγάζουν πέρα οι οικογένειες, πώς μοιάζει η καθημερινότητα σε μια χώρα που έχει δαιμονοποιηθεί όσο καμία άλλη.

 Στις επόμενες γραμμές μοιράζομαι μαζί σας τις βασικότερες ερωτήσεις, τις απαντήσεις που έδωσα (σε συντομία, για λόγους χώρου) και, πάνω απ’ όλα, όσα αποκόμισα από αυτήν την απρόσμενη ανταπόκριση 

Οι αριθμοί: Τι ρώτησε ο κόσμος

 Όταν ομαδοποίησα τις ερωτήσεις, αναδύθηκαν έξι βασικά θέματα:

• Καθημερινή ζωή & κοινωνία (30%)
• Πως ζουν οι ξένοι (20%)
• Κοινωνικοί κανόνες & αστυνόμευση (16%)
• Πολιτική, οικονομία & κυρώσεις (13%)
• Ασφάλεια & προσωπικές εντυπώσεις (10%)
• Ποιά είμαι (10%)

Ασ δούμε λοιπόν μαζί κάποιες απο τις απαντήσιες μου. 

Υγεία, εκπαίδευση και δικαιοσύνη

 Η υγεία στη Βόρεια Κορέα είναι δωρεάν και καθολική. Το σύστημα θεμελιώθηκε το 1947 και ήδη από τη δεκαετία του ’60 κάλυπτε ολόκληρο τον πληθυσμό. Στηρίζεται στον οικογενειακό γιατρό, υπεύθυνο για περίπου 130 νοικοκυριά και ο οποίος  κάνει κατ’ οίκον επισκέψεις, παρακολουθεί την υγεία των μελών, δίνει βασικές θεραπείες και παραπέμπει σε νοσοκομεία όταν χρειάζεται.  Ακόμη και σε απομακρυσμένα χωριά υπάρχει σχεδόν πάντα γιατρός και νοσοκόμα. Στατιστικά, η χώρα συγκαταλέγεται ανάμεσα στις πρώτες παγκοσμίως σε αριθμό γιατρών ανά κάτοικο.

Η εικόνα όμως άλλαξε ριζικά με την οικονομική κατάρρευση της δεκαετίας του ’90. Τα νοσοκομεία έμειναν χωρίς ρεύμα και θέρμανση· φάρμακα και αναλώσιμα εξαφανίστηκαν. Οι δείκτες θνησιμότητας εκτοξεύθηκαν. Στη δεκαετία του 2000 υπήρξαν βελτιώσεις, κυρίως στη μητρική και παιδική θνησιμότητα, όμως τα προβλήματα παραμένουν: οι ελλείψεις σε βασικά φάρμακα, αναισθητικά, μαιευτικά σκευάσματα και ανταλλακτικά για μηχανήματα είναι μόνιμες.  Υπάρχει και το πρόβλημα υποδομών: λίγα ασθενοφόρα, συχνά χωρίς καύσιμα λόγω κυρώσεων, και κακοί δρόμοι. Ένας ασθενής μπορεί να χρειαστεί τέσσερις μέρες για να φτάσει από απομακρυσμένο χωριό στην Πιονγκγιάνγκ .  Παρά την υψηλή τους κατάρτιση, οι γιατροί συχνά αναγκάζονται να δουλεύουν με τα ελάχιστα, δείχνοντας μεγάλη επινοητικότητα. Ωστόσο, χωρίς τα κατάλληλα φάραμκα, οι δυνατότητες ειναι περιορισμένες. 

Η εκπαίδευση είναι υποχρεωτική για δώδεκα χρόνια. Ο αναλφαβητισμός είναι σχεδόν ανύπαρκτος, και δεν υπάρχει θεσμοθετημένη διάκριση φύλου στην πρόσβαση στην εκπαίδευση. Αγόρια και κορίτσια τελειώνουν όλα τη βασική εκπαίδευση και ένα μεγάλο μέρος συνεχίζει στο πανεπιστήμιο, Τα ποσοστά  γυναικών στις  θετικές επιστήμες και στις ιατρικές σχολές είναι σχεδόν ίδια με των αντρών. Στολές και βιβλία παρέχονται δωρεάν απο το κράτος. Παρ’ όλα αυτά, εκτός Πιονγκγιάνγκ πολλές αίθουσες είναι παγωμένες τον χειμώνα, με παλιό υλικό και ελλείψεις σε βασικό εξοπλισμό. Το πρόγραμμα σπουδών είναι αυστηρό, με έμφαση σε μαθηματικά, φυσικές επιστήμες και τεχνικά μαθήματα. Όλα τα παιδιά μαθαίνουν μουσικό όργανο, ενώ ο ανταγωνισμός είναι έντονος και συχνά εξαντλητικός.

Το δικαστικό σύστημα λειτουργεί με διττή λογική. Τα μικροπαραπτώματα, όπως οι κλοπές ή οι καθημερινές διενέξεις, αντιμετωπίζονται καταρχάς σε τοπικό επίπεδο, μέσα από επιτροπές γειτονιάς ή μονάδες εργασίας, με πνεύμα περισσότερο «σωφρονιστικό» παρά αυστηρά ποινικό. Οι πιο σοβαρές υποθέσεις φτάνουν στα δικαστήρια, τα οποία όμως εντάσσονται στο πολιτικό πλαίσιο και συχνά επιβάλλουν σκληρές ποινές. Το όριο ανάμεσα στο «κοινό έγκλημα» και το «πολιτικό αδίκημα» δεν είναι πάντοτε ευδιάκριτο, κι αυτό δημιουργεί αίσθημα ανασφάλειας. Ωστόσο, στην καθημερινότητα, η κοινότητα εξακολουθεί να παίζει σημαντικό ρόλο στη διαχείριση των διαφορών πριν αυτές καταλήξουν στη δικαιοσύνη.

Αγορές, φαγητό και καθημερινή οικονομία

 Στη χώρα υπάρχουν αλυσίδες τοπικών fast food που οι ξένοι αποκαλούσαμε χαριτολογώντας McKim. Αυτά ήταν γεμάτα με φοιτητές και σέρβιραν μπέργκερ, τηγανητό κοτόπουλο, τοπική κόλα και τσάι τζίντζερ με γάλα. Σπάνια έβρισκες Coca-Cola (και αυτό σε επίσημες δεξιώσεις πρεσβειών), αλλά υπήρχε μια τοπική παραλλαγή που δεν διέφερε σχεδόν καθόλου. 

Υπήρχαν πιτσαρίες - είχα επισκεφθεί  2–3 στην Πιονγκγιάνγκ που όμως λόγω των υλικών ηταν πολύ ακριβές για τον μέσο πολίτη. Η πελατεία τους ήταν κυρίως ξένοι διπλωμάτες, τουρίστες και μέλη της τοπικής ελιτ που μποορύσαν να ξοδέψουν αυτά τα ποσά.  Την αληθινή Βόρεια Κορέα ομως θα την έβλεπες μόνο στα μικρά εστιατόρια που υπήρχαν σε κάθε γωνιά της πόλης και σχεδον σε κάθε επαρχιακή πόλη και χωριό. 

Το Arirang, στις δυτικές συνοικίες της Πιονγκγιανγκ ήταν το αγαπημένο μου. Η σπεσιλιτέ του ηταν το κορεάτικο BBQ το οποίο έψηνες μόνοσ σου στα ειδικά τραπέζια και το οποίο σέρβιραν με λαχανικά, σκόρδο, κιμτσι, και nnodles. Ηταν τόσο δημοφιλές ανάμεσα στους ντόπιους που τις Κυριακές δεν έβρισκες τραπέζι παρα μόνο με κράτηση (την οποία έπρεπε να κάνεις πολύ νωρις το πρωί- πριν καν ανοίξει για να προλάβεις).  Το εστιατόριο ήταν γεμάτο με οικογένειες, παρέες, παιδιά, νεαρα ζευγάρια. Ηταν πολύ φθηνό  ενώ για τους ντόπιους είχε ειδικές τιμές τόσο χαμηλές που ηταν πιο οικονομικό να φάνε εκει παρά σπίτια τους. Γι αυτό άλλωστε και ήταν γεμάτο με καθημερινούς ανθρώπους που περνούσαν μια όμορφη κυραική με τις οικογένειες και τους φίλους τους. Πάντα φυσικά με τη συνοδεία της τοπικής μπύρας  Taedonggang.

Αντίθετα με ό,τι θα περίμενε κανείς, στην Πιονγκγιάνγκ υπήρχαν πολλά σούπερ μάρκετ δυτικού τύπου, χωρισμένα ουσιαστικά σε δύο κατηγορίες: τα ακριβά, που δέχονταν ξένο συνάλλαγμα και απευθύνονταν στην ελίτ και στους ξένους, και τα μεγάλα κινεζικά, ασφυκτικά γεμάτα με προϊόντα από την Κίνα -από πατατάκια και γλυκά μέχρι ηλεκτρικές συσκευές και ψυγεία. Εκεί ψώνιζαν αρκετοί πολίτες, αλλά η μεγάλη πλειοψηφία των Βορειοκορεατών προτιμούσε τον πραγματικό πυρήνα της οικονομίας: τις λαϊκές αγορές.

Εκεί έβλεπες τη ζωή όπως ήταν. Οι πάγκοι ήταν γεμάτοι με λαχανικά, ψάρια, ρούχα, ακόμη και μικροσυσκευές. Στο πλάι στέκονταν τεχνίτες με τα εργαλεία τους, έτοιμοι να επισκευάσουν οτιδήποτε χρειαζόταν ένα μικρό χέρι βοήθειας για να αποκτήσει μια δεύτερη ζωή. Οι μυρωδιές του σκόρδου, του λάχανου και του ψημένου φαγητού μπλέκονταν με τις φωνές των εμπόρων που διαπραγματεύονταν τιμές. Ήταν ένας κόσμος χαοτικός, ζωντανός, γεμάτος χρώματα και ενέργεια.

Υπολογίζεται ότι λειτουργούν πάνω από 400 αγορές σε όλη τη χώρα, οι οποίες συντηρούνται κυρίως από γυναίκες. Μέσα από Κινέζους μεσάζοντες φτάνουν προϊόντα που κρατούν νοικοκυριά όρθια και γεφυρώνουν το χάσμα που αφήνει πίσω του το κρατικό σύστημα διανομής. Έτσι, η αγορά έγινε όχι μόνο χώρος εμπορίου, αλλά και κοινωνικός κόμβος, όπου οικογένειες, γείτονες και φίλοι συναντιούνταν, αντάλλασσαν νέα και στήριζαν ο ένας τον άλλον.

Μετακινήσεις, ταξίδια και ζωή στην ύπαιθρο

 Η κοινή εντύπωση είναι ότι οι ξένοι βλέπουν μόνο μια " στημένη βιτρίνα". Δεν ισχύει. Η Πιονγκγιάνγκ είναι πράγματι πιο αναπτυγμένη από την επαρχία, όπως κάθε πρωτεύουσα, αλλά η ζωή εκεί είναι αυθεντική: σχολεία γεμάτα παιδιά με στολές, λαϊκές αγορές με φωνές και παζάρια, πάρκα όπου οικογένειες έκαναν πικνίκ, ακόμη και μποτιλιαρίσματα στις κεντρικές λεωφόρους. Στους δρόμους κυκλοφορούσαν ποδήλατα, ταξί, κυβερνητικά οχήματα και κάποια  ιδιωτικά αυτοκίνητα κινέζικ ή της Pyeonghwa Motors, της βορειοκορεατικής αυτοκινητοβιομηχανίας που παρήγαγε μικρά σεντάν.

Έζησα κυρίως στην πρωτεύουσα, αλλά ταξίδεψα συχνά στην επαρχία. Εκεί η ζωή κυλούσε με εντελώς διαφορετικό ρυθμό. Χωριά σκορπισμένα κατά μήκος των δρόμων, αγρότες με παραδοσιακά καρότσια στα χωράφια, γυναίκες με καλάθια στην πλάτη να γυρίζουν από την αγορά, παιδιά να τρέχουν  στα στενά. Θυμάμαι τους μικρούς οικογενειακούς κήπους, γεμάτους σκόρδο, κρεμμύδια και λάχανα· τις μέρες της συγκομιδής η μυρωδιά του φρέσκου σκόρδου απλωνόταν σε ολόκληρο το χωριό. Αυτοί οι κήποι ήταν η σιωπηλή εγγύηση επιβίωσης για κάθε οικογένεια, που συχνά δεν αρκούνταν στη διανομή τροφίμων του κράτους.

Οι άνθρωποι στην ύπαιθρο ήταν πιο επιφυλακτικοί στην αρχή. Δεν σε πλησίαζαν εύκολα, παρατηρούσαν πρώτα με προσοχή. Αλλά όταν κέρδιζες την εμπιστοσύνη τους, άνοιγαν με περιέργεια και ζεστασιά· ρωτούσαν για τη ζωή έξω, μοιράζονταν ιστορίες, σου πρόσφεραν να καθίσεις στη σκιά της αυλής τους.

Η Βόρεια Κορέα είναι τελικά ένα μωσαϊκό ρυθμών: οι πολύβουοι δρόμοι της Πιονγκγιάνγκ με ποδήλατα, αυτοκίνητα και ταξί που συνυπάρχουν, και οι ήσυχοι ρυθμοί της υπαίθρου, δεμένοι με τη γη και στο ρυθμό των εποχών. 

 Κυρώσεις και ελλείψεις
 
Στα καταστήματα της Πιονγκγιάνγκ έβλεπες μια πληθώρα προϊόντων που ο μέσος αναγνώστης δύσκολα θα πίστευε: ευρωπαϊκά κρασιά, ελβετικά ρολόγια, καλλυντικά Chanel και κοσμήματα. Φαινομενικά η χώρα είχε τα πάντα.

Οι πραγματικές ελλείψεις όμως ήταν αλλού. Στα νοσοκομεία που έμενα χωρίς φάρμακα και αναλώσιμα, στα ασθενοφόρα που έμεναν ακίνητα λόγω έλλειψης καυσίμων, στους δρόμους που δεν επισκευάζονταν επειδή ανταλλακτικά μηχανημάτων δεν μπορούσαν να εισαχθούν.

Δεν υπάρχει μια ολοκληρωμένη μελέτη που να συνδέει επαρκώς τα επίπεδα υποσιτισμού ή τη γενικότερη ανθρωπιστική κρίση με τις κυρώσεις. Κάποιοι θα ισχυριστούν ότι δεν επηρεάζουν, αφού ακόμα και υπό αυστηρά μέτρα ορισμένοι δείκτες εμφάνισαν βελτίωση. Όμως μένει αναπάντητο εάν η βελτίωση θα ήταν μεγαλύτερη χωρίς τις κυρώσεις ή τι θα συνέβαινε εάν η Κίνα, που συχνά δεν τηρεί πλήρως τα ψηφίσματα και συνεχίζει τις εμπορικές σχέσεις με τη Βόρεια Κορέα, αποφάσιζε να σκληρύνει τη στάση της και να εφαρμόσει αυστηρά κάθε μέτρο.

Ακόμα κι έτσι, οι περισσότερες ανακοινώσεις μη κυβερνητικών οργανώσεων και διεθνών φορέων συμφωνούν: η έλλειψη φαρμάκων και βασικών ιατρικών μηχανημάτων συνδέεται με τις κυρώσεις. Οι ελλείψεις έπληξαν πρώτα και κύρια τον χώρο της υγείας, όπου φάρμακα πρώτης γραμμής και μηχανήματα απαραίτητα για διαγνωστικές εξετάσεις δεν μπορούν να εισαχθούν ή καθυστερούν για μήνες, κρατώντας πίσω προγράμματα για σοβαρές ασθένειες. Και το πρόβλημα δεν περιορίζεται στα ειδικευμένα φάρμακα: αφορά χειρουργικά αναισθητικά, κοινά αντιβιοτικά, γυναικολογικά φάρμακα, ανταλλακτικά ιατρικών μηχανημάτων, ακόμα και χημικά για εργαστηριακές εξετάσεις. Συχνά δεν εισάγονται επειδή κάποιο συστατικό τους θεωρείται απαγορευμένο ή καθυστερούν επειδή απαιτούνται ειδικές άδειες από τις αμερικανικές αρχές. Οι συνέπειες για τη δημόσια υγεία είναι ανυπολόγιστες.

Οσον αφορά στις ελλείψεις το πρόβλημα σήμερα δεν είναι ο λιμός της δεκαετίας του ’90, αλλά ο χρόνιος υποσιτισμός. Οι άνθρωποι δεν πέφτουν για ύπνο πεινασμένοι, αλλά η διατροφή τους — βασισμένη στο ρύζι, το καλαμπόκι και το λάχανο — δεν επαρκεί για να προσφέρει όλα τα θρεπτικά συστατικά. Οι έγκυες γυναίκες υποφέρουν από αναιμία, πολλά παιδιά έχουν καθυστερημένη ανάπτυξη και αδύναμο ανοσοποιητικό.

Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, το 45,5% των Βορειοκορεατών ήταν υποσιτισμένοι την περίοδο 2020–2022· περίπου 12 εκατομμύρια άνθρωποι από τα 25 εκατομμύρια της χώρας.

Είναι εύκολο να γράφεις πολιτική πίσω από ένα γραφείο. Είναι όμως αδύνατο να εξηγήσεις σε μια μητέρα γιατί το παιδί της πεθαίνει επειδή λείπει μια βελόνα. Γιατί δεν είναι οι αριθμοί ή τα μηχανήματα που κρατούν ένα σύστημα όρθιο. Είναι τα χέρια, οι καρδιές και η θέληση να γιατρέψεις.

Αυτό επίσης αξίζει να θυμόμαστε.

Πίστη, κανόνες, και ανθρώπινη σύνδεση

Ο μύθος ότι οι Βορειοκορεάτες ζουν διαρκώς βυθισμένοι στον τρόμο, περπατούν σαν αυτόματα και υποκλίνονται σε κάθε πορτρέτο που συναντούν, δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα. Η πίστη στην ηγεσία υπάρχει, αλλά δεν προέρχεται μόνο από τον φόβο· είναι κοινωνικοποιημένη, ενσωματωμένη στις καθημερινές πρακτικές, συχνά αποτέλεσμα μιας αυθεντικής εθνικιστικής περηφάνειας για τη χώρα και τις θυσίες των προγόνων τους.

Οι άνθρωποι μεγαλώνουν μέσα σε αυτό το σύστημα. Από τη νηπική τους ηλκία μαθαίνουν τα τελετουργικά, τον σεβασμό στην ηγεσία, τα επαναστατικά τραγούδια, όλα κάτω από το άγρυπνο βλέμμα των ηγετών τα πορτρέτα των οποίων,  υπάρχουν παντού, από το πιο κεντρικό σπίτι της Πιονγκγιάνγκ έως την πιο απομονωμένη καλύβα της επαρχίας. Κι όμως, όλα αυτά συνυπάρχουν με μια απλή και φυσιολογική καθημερινότητα: μητέρες που περπατούν με τα παιδιά τους, έφηβοι που γελούν δυνατά, ηλικιωμένοι που κάνουν τη βόλτα τους ή ψωνίζουν στις αγορές.

Το ερώτημα αν «νιώθουν παγιδευμένοι» δεν έχει μία και μοναδική απάντηση. Και σίγουρα δεν μπορεί να το απαντήσει ένας ξένος στο όνομα των Βορειοκορεατών. Δεν πρόκειται για μια ανώνυμη μάζα αλλά για ανθρώπους με τα δικά τους όνειρα και τις δικές τους ελπίδες· τον δικό τους τρόπο να αντιλαμβάνονται τη ζωή και τον προορισμό τους.

Στη Βόρεια Κορέα αν δεχθείς ό,τι σου προσφέρει το κράτος -δουλειά, στέγη, υγεία, εκπαίδευση- μπορείς να ζήσεις μια ζωή αξιοπρεπή. Το πρόβλημα αρχίζει όταν θελήσεις περισσότερα από όσα το σύστημα σου επιτρέπει να ονειρευτείς· τότε βρίσκεσαι μπροστά σε μια άκαμπτη εξουσία.

Όμως αυτό δεν είναι κάτι που συναντά κανείς μόνο σε ολοκληρωτικά καθεστώτα όπως της Βόρειας Κορέας. Ακόμη και στις λεγόμενες «ελεύθερες» κοινωνίες, οι άνθρωποι σπάνια είναι πραγματικά ελεύθεροι. Πολύ συχνά -και αυτό αφορά το 60% με 70% του παγκόσμιου πληθυσμού- παγιδεύονται από τη φτώχεια, τη γραφειοκρατία, τις ανισότητες, και σπάνια καταφέρνουν να υπερβούν τα εμπόδια που τους υψώνει ακόμη και το «δημοκρατικό» τους σύστημα.

Αυτό που εγώ είδα ήταν η ανθρωπιά των Βορειοκορεατών: γονείς στις παιδικές χαρές με τους οποίους πιάναμε κουβέντα όσο τα παιδιά μας έπαιζαν, συνεπιβάτες που μου έκαναν χώρο στο λεωφορείο, άνθρωποι που μου πρόσφεραν νερό όταν έτρεχα στον ποταμό Ταεδόνγκ. Ποτέ δεν αισθάνθηκα ότι κινδύνευα· αντίθετα, ήταν από τους πιο ευγενικούς και γενναιόδωρους ανθρώπους που γνώρισα.

Η απανθρωποποίηση και η δαιμονοποίησή τους εξυπηρετεί μόνο πολιτικά συμφέροντα. Στο εσωτερικό, ώστε να συσπειρώνονται γύρω από μια εξουσία που συνθλίβει την ατομικότητα και την ελευθερία· και στο εξωτερικό, για να δικαιολογηθούν μελλοντικές «επεμβάσεις απελευθέρωσης» ή «εκδημοκρατισμού» που η Δύση τόσο συχνά επιχειρεί σε λαούς που ποτέ δεν ζήτησαν τη βοήθειά της.

Η κατανόηση της Βόρειας Κορέας απαιτεί να συνειδητοποιήσουμε ότι δύο πραγματικότητες συνυπάρχουν: εκείνη που περικλείει το τραύμα, τον φόβο και τον έλεγχο· και εκείνη που φανερώνει την ανθεκτικότητα, την επινοητικότητα και τη ζεστασιά των ανθρώπων της.

Τι έμαθα

Αυτό που κατάλαβα μέσα από τις ερωτήσεις ήταν αυτό που πάντα υποψιαζόμουν: οι άνθρωποι —στην πλειοψηφία τους— όταν τους δοθεί η ευκαιρία, θέλουν να μάθουν για την καθημερινή ζωή στη Βόρεια Κορέα. Για το φαγητό, τα σχολεία, τα νοσοκομεία, τις οικογένειες. Δεν χρειάζονται ιδεολογικές αναλύσεις ούτε περισσότερη προπαγάνδα.

Κι αυτή ήταν η πρόκληση όταν έγραψα το βιβλίο μου Στη Χώρα των Κιμ: Δύο Χρόνια στη Βόρεια Κορέα: πώς θα δείξω την αλήθεια χωρίς να πάρω θέση, πώς θα βάλω χρώμα σε αυτό το άψυχο μαύρο-άσπρο που συνηθίσαμε σε κάθε αναφορά στη Βόρεια Κορέα (και όχι μόνο), και κυρίως πώς δεν θα μιλήσω εξ ονόματος ενός ολόκληρου λαού, όπως συχνά κάνουν όσοι θέλουν να φανούν «αυθεντίες» ή περιορίζονται σε ταξιδιωτικές εντυπώσεις.

Πολιτική, θρησκεία και στερεότυπα υψώνουν τείχη ανάμεσά μας· όμως πίσω από αυτά η καθημερινή ζωή αποκαλύπτει κάτι απλό: μοιραζόμαστε περισσότερα απ’ όσα μας χωρίζουν.

Κι αυτό είναι που τελικά μένει. Όταν φεύγουμε από αυτόν τον κόσμο, δεν επιβιώνουν τα συνθήματα ούτε οι ιδεολογίες. Μένει μόνο η κοινή μας μοίρα, το γυμνό μας σώμα· η αλήθεια ότι ζούμε, αγαπάμε και αντέχουμε με τον ίδιο τρόπο, όπου κι αν βρισκόμαστε.